Con đường khám phá Web3 xã hội: từ đổi mới đến ứng dụng quy mô lớn

Web3 xã hội đang định nghĩa lại cách chúng ta nhìn nhận mạng xã hội và cung cấp một loạt giải pháp sáng tạo. Dù là tài chính xã hội ( SocialFi ) hay mạng xã hội phi tập trung ( Desoc ), Web3 xã hội đang tích cực khám phá những khả năng của mạng xã hội trong tương lai.

Nhìn lại sự phát triển của các sản phẩm mạng xã hội, các sản phẩm mạng xã hội Web2 như Facebook, X, Instagram, WeChat đã mang đến cho người dùng sự tiện lợi chưa từng có trong việc chia sẻ, tương tác và giao tiếp. Tuy nhiên, sự tiện lợi này cũng ẩn chứa một số khó khăn. Các nền tảng mạng xã hội Web2 thường tập trung kiểm soát dữ liệu người dùng, thiếu tính minh bạch và bảo vệ quyền riêng tư, hơn nữa, việc quản lý và ra quyết định của nền tảng thường bị kiểm soát bởi một số thực thể tập trung. Bên cạnh đó, động lực cho người sáng tạo cũng là một vấn đề gây tranh cãi trong các sản phẩm mạng xã hội Web2.

Trong khi đó, mạng xã hội Web3 đang định nghĩa lại mạng xã hội theo một cách hoàn toàn mới. Mạng xã hội Web3 nhấn mạnh sự phi tập trung, quyền riêng tư và quyền kiểm soát dữ liệu người dùng, cũng như cơ chế khuyến khích của kinh tế tiền điện tử, đã xuất hiện các giao thức và sản phẩm như Lens, CyberConnect, Farcaster, Phaver, Debox, và những khái niệm như SocialFi kết hợp tài chính và xã hội, đang định hình lại diện mạo của mạng xã hội. Trong khi đó, Desoc tập trung vào việc xây dựng hệ sinh thái xã hội phi tập trung, nhằm loại bỏ nhiều vấn đề tồn tại trong mạng xã hội Web2.

Mặc dù lĩnh vực social đã được kỳ vọng sẽ là sự chấp nhận đại chúng tiếp theo trong một thời gian dài, nhưng từ khi ra đời đến nay vẫn chưa tạo ra được ứng dụng quy mô lớn, tương lai của mạng xã hội Web3 sẽ ra sao? Các sản phẩm mạng xã hội liên tiếp xuất hiện liệu có phải chỉ là nhất thời hay là sự chấp nhận đại chúng tiếp theo? Báo cáo nghiên cứu này sẽ đi sâu vào các khái niệm cốt lõi và giải pháp của mạng xã hội Web3, phân tích tình hình phát triển, lợi thế và thách thức của nó. Chúng tôi sẽ trở lại bản chất của mạng xã hội, xem xét lĩnh vực mạng xã hội Web3, tiết lộ những lợi thế và thách thức của chúng, và thảo luận về vai trò của chúng trong việc định nghĩa lại mạng xã hội.

Tại sao cần mạng xã hội Web3?

Bản chất của xã hội không thay đổi theo sự phát triển của lịch sử.

Như Tom Standage đã đề cập trong cuốn "Lịch sử ngắn gọn về mạng xã hội", chúng ta thường nghĩ rằng mạng xã hội là một khái niệm mới nổi lên cùng với sự phát triển của internet và công nghệ số. Tuy nhiên, thực tế là loài người đã luôn giao tiếp và truyền thông trong nhiều hình thức khác nhau. Từ những bức thư cổ xưa, quán cà phê cho đến mạng xã hội hiện đại, bản chất của mạng xã hội không thay đổi, chỉ có hình thức và công cụ kỹ thuật không ngừng tiến hóa. Mạng xã hội là một sự mở rộng của đặc tính con người, là cách mà chúng ta không ngừng theo đuổi sự kết nối và giao tiếp.

Nhìn từ những giai đoạn lịch sử khác nhau, công nghệ đã có ảnh hưởng đáng kể đến sự phát triển và tiến hóa của mạng xã hội, là động lực quan trọng cho sự chuyển biến.

1. Thời kỳ cổ đại và truyền thông truyền thống: Trong thời kỳ cổ đại, thư tín, bưu điện và các phương tiện khác là các phương tiện giao tiếp chính. Với sự phát minh của kỹ thuật in, sách và báo trở thành công cụ chính để truyền bá thông tin, nhưng phạm vi giao tiếp bị giới hạn bởi địa lý và tốc độ giao tiếp.

2. Thời đại điện tín và điện thoại: Cuối thế kỷ 19 đến đầu thế kỷ 20, sự xuất hiện của điện tín đã rút ngắn thời gian truyền thông tin, sự phổ biến của điện thoại đã thay đổi cách thức giao tiếp từ xa, mọi người có thể trao đổi thông tin một cách nhanh chóng hơn.

3. Thời đại phát thanh và truyền hình: Các phương tiện phát thanh và truyền hình của thế kỷ 20 đã thay đổi cách thức truyền thông đại chúng, cho phép thông tin được lan tỏa rộng rãi hơn, định hình văn hóa, chính trị và quan niệm xã hội.

4. Thời kỳ Internet và Web1.0: Từ những năm 1990 đến đầu những năm 2000, sự xuất hiện của Internet đã làm cho việc truyền bá thông tin trở nên rộng rãi và tức thời hơn. Thời kỳ Web1.0 chủ yếu bao gồm các trang web tĩnh, nội dung chủ yếu là sự truyền tải một chiều từ chính thức đến người dùng, người dùng không thể chủ động tham gia vào việc sáng tạo nội dung, tính xã hội thấp.

5. Sự trỗi dậy của Web2.0 và mạng xã hội: Từ giữa những năm 2000 cho đến nay, với sự phát triển của Web2.0, các nền tảng mạng xã hội tương tác hơn và có sự tham gia của người dùng đã xuất hiện, như Facebook, X và YouTube. Những nền tảng này cung cấp nhiều nội dung do người dùng tạo ra và chức năng xã hội hơn, trở thành công cụ chính cho việc giao tiếp, chia sẻ và tương tác hàng ngày của mọi người.

6. Web3.0 và mạng xã hội phi tập trung: Gần đây, với sự phát triển của công nghệ blockchain và tiền điện tử, đã xuất hiện các nền tảng mạng xã hội Web3.0 chú trọng hơn vào tính phi tập trung, bảo vệ quyền riêng tư và kiểm soát của người dùng. Các nền tảng này cố gắng giải quyết những vấn đề tồn tại của mạng xã hội Web2.0, như quyền riêng tư dữ liệu, lọc thuật toán và tính xác thực của thông tin, đồng thời cung cấp trải nghiệm mạng xã hội an toàn và minh bạch hơn.

Dễ dàng nhận thấy, con người từ xưa đã có nhu cầu giao tiếp. Nhưng về bản chất, cho dù là giao tiếp trực tiếp, gửi thư bằng bồ câu hay khắc lên bia đá để truyền đạt cho người khác, bản chất nhu cầu giao tiếp của con người không thay đổi nhiều theo sự phát triển của thời đại, nhu cầu cốt lõi được tóm gọn trong bốn điểm sau:

1. Giữ liên kết và cảm giác thuộc về: Xã hội giúp mọi người cảm thấy có sự thuộc về, đáp ứng nhu cầu cảm xúc và tâm lý, xây dựng mối quan hệ thân thiết và nhận được sự hỗ trợ.

2. Học hỏi và trao đổi thông tin: Thông qua mạng xã hội, mọi người có thể chia sẻ kinh nghiệm, kiến thức và thông tin, thúc đẩy việc học hỏi, phát triển và trưởng thành cá nhân.

3. Hợp tác và hỗ trợ: Giao tiếp giúp mọi người hợp tác, cộng tác, cùng nhau giải quyết vấn đề và đạt được mục tiêu chung.

4. Nhận diện xã hội và tự biểu đạt: Xã hội là cách mọi người thể hiện bản thân, xây dựng danh tính và nhận được sự công nhận.

Giải quyết nhu cầu "Nhanh, Tốt, Tiết kiệm" của Web2 xã hội

Sau giữa những năm 2000, mạng xã hội Web2 bắt đầu phát triển mạnh mẽ. Facebook đã trở thành một trong những người tiên phong, cung cấp cho người dùng các chức năng chia sẻ thông tin, hình ảnh, video, cập nhật trạng thái, và cho phép người dùng xây dựng mạng lưới xã hội. Sau đó, nhiều nền tảng xã hội khác như X, YouTube, LinkedIn lần lượt xuất hiện.

Mỗi nền tảng có những đặc điểm và chức năng khác nhau, như X với cách truyền bá tin tức và tương tác xã hội độc đáo của nó, đã trở thành một nền tảng quan trọng cho việc truyền bá thông tin và thảo luận. Giới hạn 140 ký tự của nó đã giúp thông tin lan truyền nhanh chóng, trở thành tâm điểm của tin tức và thảo luận chủ đề; YouTube, như một nền tảng chia sẻ video, đã thay đổi cách mọi người xem và chia sẻ video, trở thành một nền tảng sáng tạo và chia sẻ nội dung được ưa chuộng; LinkedIn tập trung vào mạng xã hội nghề nghiệp, cung cấp một mạng lưới chuyên nghiệp, cho phép người dùng xây dựng các mối quan hệ nghề nghiệp, chia sẻ kinh nghiệm làm việc và mở rộng mạng lưới; Instagram với khả năng chia sẻ hình ảnh mạnh mẽ và tính tương tác xã hội, đã thu hút một lượng lớn người dùng, trở thành một trong những nền tảng chính để chia sẻ ảnh và video.

Trong giai đoạn Web2, nhấn mạnh sự tham gia của người dùng, tương tác và tạo nội dung, các trang web đã chuyển từ việc hiển thị thông tin tĩnh sang các nền tảng xã hội động và tương tác hơn, cho phép người dùng sáng tạo và chia sẻ nội dung, từ văn bản và hình ảnh đơn giản đến video, blog và hồ sơ phong phú hơn. Với sự phát triển của internet di động và sự phổ biến của điện thoại thông minh, mọi người có thể truy cập các nền tảng mạng xã hội mọi lúc mọi nơi, thúc đẩy sự tiện lợi và tần suất của các hoạt động xã hội.

Và với sự gia tăng quy mô người dùng, mạng xã hội dần trở thành nền tảng chính cho các hoạt động kinh doanh và quảng bá sản phẩm. Các doanh nghiệp và thương hiệu sử dụng mạng xã hội để thu hút người dùng và thúc đẩy sản phẩm, giá trị thị trường của các dự án xã hội cũng tăng vọt, trong đó công ty đầu ngành Meta(, trước đây là Facebook), đã tăng giá trị thị trường kể từ khi IPO vào năm 2012, và vào năm 2021, giá trị thị trường đã vượt 1 nghìn tỷ đô la.

Nhìn lại lịch sử phát triển của mạng xã hội Web2, bản chất của nhu cầu xã hội không thay đổi, sự thay đổi cốt lõi là cung cấp dịch vụ nhanh hơn, thuận tiện hơn và rẻ hơn. Facebook giúp mọi người nhanh chóng kết bạn và chia sẻ thông tin, X giúp mọi người nhanh chóng xem tin tức nóng hổi và thảo luận tương tác ( so với báo chí và truyền hình ), LinkedIn đã biến việc giao lưu trong công việc từ chỉ có thể giới thiệu trực tiếp thành kết bạn nhanh chóng trực tuyến... Về bản chất, sản phẩm mạng xã hội Web2 giải quyết nhu cầu "nhanh, tốt, tiết kiệm" của xã hội.

Khó khăn trong ngành xã hội truyền thống

Tuy nhiên, mạng xã hội Web2 cũng mang lại một số vấn đề, cốt lõi có thể tóm gọn trong hai khía cạnh là quyền sở hữu dữ liệu và tính tập trung:

1. quyền sở hữu dữ liệu: Trong các sản phẩm xã hội Web2, dữ liệu của người dùng không thuộc về chính họ, mà thuộc về nền tảng, điều này sẽ dẫn đến nhiều vấn đề.

• Rò rỉ thông tin cá nhân: Dữ liệu người dùng bị thu thập và sử dụng một cách lớn, dẫn đến rủi ro rò rỉ thông tin cá nhân. Nền tảng có thể lạm dụng dữ liệu người dùng hoặc bán cho bên thứ ba, gây ra vấn đề rò rỉ thông tin và lạm dụng dữ liệu.

• Giá trị không được hoàn trả cho người dùng: Dữ liệu của người dùng giúp các nền tảng xã hội thực hiện các hành vi quảng cáo và tiếp thị chính xác, tuy nhiên người dùng lại không thể thu lợi từ doanh thu, dẫn đến việc dữ liệu của người dùng bị nền tảng tận dụng miễn phí.

• Không thể đa nền tảng: Do dữ liệu của người dùng thuộc về nền tảng chứ không phải là của chính họ, nên khi đăng ký trên các mạng xã hội khác nhau, thường phải bắt đầu từ con số 0, thông tin như danh thiếp xã hội của bản thân không thể lưu thông trên nhiều nền tảng xã hội, mỗi nền tảng xã hội trở thành một hòn đảo.

Trong môi trường xã hội của Web2, nhiều người sáng tạo phản hồi rằng sau khi tạo ra phần lớn giá trị, họ hoàn toàn không nhận được thù lao xứng đáng, hoặc chỉ nhận được một phần rất nhỏ. Có thể tạo dựng thương hiệu cá nhân trên các nền tảng mạng xã hội, nhưng không có quyền sở hữu và kiểm soát đối với dữ liệu và giá trị của nội dung đã tạo ra. Một khi X, Youtube xóa hồ sơ cá nhân, tất cả dữ liệu nội dung tích lũy sẽ bị mất.

2. trung tâm hóa: Trong các sản phẩm mạng xã hội Web2, nền tảng có quyền sử dụng nội dung vô hạn.

• Khả năng chống kiểm duyệt yếu: Do thông tin của Web2 được lưu trữ trên các máy chủ tập trung, nên sau khi bị ảnh hưởng bởi các yếu tố chính trị, văn hóa, tự do ngôn luận không thể được thực hiện trong nhiều ứng dụng ở nhiều quốc gia, và quyền tự do biểu đạt bị tước đoạt ở một mức độ nào đó. Dù là sự thay đổi luật lệ của X, việc khóa tài khoản, hay Facebook, tiktok, trên các nền tảng tập trung, có quá nhiều hạn chế và ràng buộc tập trung, khiến người dùng chỉ có thể nhảy múa trong xiềng xích.

Mặc dù có những ứng dụng như Long Mao Tượng nỗ lực trong việc phi tập trung, nhưng vẫn tồn tại nhiều vấn đề không thể tránh khỏi. Mặc dù nhìn chung là phi tập trung, nhưng trong các máy chủ cụ thể, người dùng vẫn có nguy cơ bị nhà cung cấp máy chủ đó chuyên chế, bị bỏ rơi và bị cấm đoán.

Phân tích sản phẩm ngành công nghiệp xã hội Web3

Đối mặt với nhiều vấn đề tồn tại trong xã hội Web2, các sản phẩm Web3 bắt đầu khám phá từ nhiều khía cạnh khác nhau, từ lớp giao thức đến lớp ứng dụng, các dự án social của Web3 nở rộ để giải quyết những điểm đau khác nhau trong xã hội Web2.

Xét từ toàn bộ ngành công nghiệp xã hội Web3, ngành công nghiệp xã hội Web3 có thể được chia thành 4 phần chính: lớp ứng dụng, lớp giao thức, lớp blockchain và lớp lưu trữ. Trong đó, chuỗi chuyên dụng cho xã hội cung cấp L1 tùy chỉnh cho ứng dụng xã hội để phục vụ tốt hơn cho nhu cầu của ứng dụng xã hội, vì các ứng dụng xã hội có yêu cầu cao hơn so với các ứng dụng tài chính.